De Nederlanders staan bekend als de meesters van de architectuur en het gebruik van de ruimte. Nederlandse architecten staan ook bekend om hun out-of- the-box-denken en hebben in de loop der tijd als geen ander invloed uitgeoefend op de kunst- en bouwdiscipline. Van de oorspronkelijke sobere kathedralen tot de strakke moderne structuren, hun ideeën en ontwerpen hebben zich over heel Europa en daarbuiten verspreid.
De Nederlandse architectuur heeft in drie verschillende tijdperken een belangrijke rol gespeeld in het internationale discours over architectuur. Het eerste was tijdens de gouden eeuw (17e eeuw) toen het Nederlandse rijk op het hoogtepunt van zijn macht was. Het tweede was tijdens de eerste helft van de 20e eeuw, tijdens de ontwikkeling van het modernisme. De derde betreft de vele hedendaagse Nederlandse architecten die momenteel wereldwijd prestige verwerven. Misschien heeft geen ander land een grotere invloed gehad op de hedendaagse architectuur dan Nederland.
Met dat in het achterhoofd volgen hier enkele minder bekende feiten over de Nederlandse architectuur:
1. Nederlandse Architectuur: Hoe Nederland land terugwonnen heeft op de zee
Er is een gezegde: “Terwijl God de aarde schiep, schiepen de Nederlanders Nederland”. Bijna een derde van het land ligt onder de zeespiegel en als er geen dijken waren aangelegd, een centraal element in de Nederlandse landschapsarchitectuur en een van de oudste onderdelen van het uitgebreide waterbeheersingsprogramma van het land, zou de helft van het land regelmatig worden overspoeld door de omringende zee en rivieren.
Toen de dijken eenmaal waren gebouwd, werden kanalen en pompen gebruikt om het land droog te houden. Vanaf de 12e eeuw werden windmolens gebruikt om overtollig water van de vruchtbare grond te pompen, en sindsdien zijn windmolens een icoon van het land. Nu zijn de meeste windmolens vervangen door elektriciteitspompen of door dieselpompen.
2. Amsterdam: Een stad gebouwd op palen | Nederlandse architect
De stad Amsterdam is gebouwd op meer dan een miljoen houten palen die ongeveer twaalf meter diep in de grond steken. Omdat de bodem van de stad bestaat uit een dikke laag veen en klei, zijn de eerste gebouwen van de stad gebouwd op houten palen die zijn vastgezet in de vaste zandlaag van de rivierbodem, die ongeveer elf meter diep is.
De Nederlandse architect Jacob van Campen en ingenieur Daniel Stalpaert bouwden het Koninklijk Paleis op de Dam op 13.657 houten palen. Het aantal houten palen dat nodig is varieert van het treinstation Amsterdam Centraal waar 9000 palen nodig zijn om te steunen tot een normaal huis dat er ongeveer 10 nodig heeft. Tegenwoordig worden betonnen of stalen palen gebruikt in de bouw voor een betere stabiliteit.
3. Nederlandse Architectuur: Dansende Huizen van Amsterdam
Langs de beroemdste rivier van Amsterdam, de Amstel, staat een reeks smalle huizen die kantelen en voorover leunen. Deze worden de “Dansende Huizen” genoemd. Dit heeft vele redenen:
– De smalle huizen langs de grachten moesten op palen/houten palen worden gebouwd omdat de grond zo drassig was en in de loop der jaren zijn de palen gaan staan en in de modder gezakt, waardoor de huizen overhellen en naar voren leunen.
– Omdat de huizen te smal waren om meubels te verplaatsen/vervoeren, werd aan de buitenkant een katrolsysteem gebouwd met een lichte helling naar voren om te voorkomen dat iets de gevel van het gebouw zou beschadigen bij het omhoog of omlaag takelen van goederen.
– De renovatie van één huis heeft geleid tot het verschuiven van de steunpalen, waardoor bepaalde huizen meer tegen elkaar leunden.
4. Nederlandse Architectuur: De smalle grachtenpanden van Amsterdam
De smalle grachtenpanden, die in 2010 zijn toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst, zijn gebouwd in de bloeiperiode van Amsterdam in de Gouden Eeuw (17e eeuw). Tijdens de Gouden Eeuw immigreerden duizenden mensen naar Amsterdam, wat leidde tot grootschalige bouwprojecten.
Vanwege de beperkte ruimte in de stad werden de meeste huizen gebouwd op smalle kavels die zich tussen de grachten uitstrekten. Men gaat er ook van uit dat ze smal werden ontworpen om zoveel mogelijk huizen toegang te geven tot de grachten.
5. “Fietsstraat: Auto’s zijn te gast” | Nederlandse Architecten
Stedenbouwkundigen en ontwerpers in Nederland zijn begonnen af te wijken van het ontwerpen van autogerichte wegen naar meer fietsvriendelijke paden van uitstekende architectuur en infrastructuur. Voor veiliger en meer uitnodigende fietsomstandigheden hebben de meeste fietspaden gladde oppervlakken, duidelijke markeringen, borden en verlichting voor fietsen.
Om meerdere fietsen naast elkaar te kunnen laten passeren zijn de paden breed genoeg gemaakt. De meeste Nederlandse steden hebben zelfs speciale fietspaden die volledig gescheiden zijn van gemotoriseerd verkeer met borden met de tekst “Fietsstraat: Auto’s zijn te gast”.
6. Nederlandse Architectuur: Het gebruik van baksteen | Nederlandse Architect
Er is veel gebruik gemaakt van baksteen in Nederland. Het beeld van de Nederlandse architectuur tussen beide wereldoorlogen werd gekarakteriseerd door de moderne, functionalistische ontwerpen van het Nieuwe Bouwen. De glas- en betonconstructies die zich ontwikkelden om de nieuwe pragmatische benadering te ondersteunen, werden geacht de traditionele baksteenarchitectuur van Berlage, Kropholler en de Amsterdamse School grondig te hebben onttroond.
Gelukkig bleef de baksteenarchitectuur zich naast het modernisme ontwikkelen, zelfs voor experimentele bouw. De relatie tussen baksteen en de Nederlanders is nog steeds sterk omdat architecten nog steeds de voorkeur geven aan baksteen als bouwmateriaal in zowel traditionele als experimentele projecten.
7. De Hollandse Deur: Een frisse wind
Een Hollandse deur (ook wel dubbele vleugeldeur of halve deur genoemd) is een deur die horizontaal in tweeën is gedeeld, waardoor de bovenste helft open kan terwijl de onderste helft dicht blijft. Als de grendel die de twee helften samenhoudt wordt geborgd, werkt de deur als een normale deur. Hoewel de Hollandse deur in Nederland werd uitgevonden, was zij in Amerika ongeëvenaard populair.
De deur bood een oplossing voor een zeer groot probleem in het koloniale leven. Voordat Hannah Harger in 1887 de hordeur uitvond, waren er geen efficiënte manieren om frisse lucht in de keuken binnen te laten en tegelijkertijd ongedierte buiten te houden. De Nederlandse deur maakte dat niet alleen mogelijk, maar stelde de eigenaar ook in staat om leveringen in ontvangst te nemen en gesprekken met bezoekers te voeren zonder toegang tot het huis te verlenen.
8. Nederlandse Architectuur: Het Hollandse Raam
De typische Nederlandse grachtenpanden van de Nederlandse Architectuur zijn diep, hoog en smal en daarom moet al het licht uit ramen komen die zich aan de voor- en achterkant van het huis bevinden omdat de diepe zijmuren meestal werden gedeeld met de naburige huizen. Dit is de reden waarom deze huizen grote raamopeningen hadden om voldoende licht te verschaffen voor alle kamers.
Grote ramen worden verondersteld te zijn ontworpen om ook de interactie tussen binnen en buiten te bevorderen; een open cultuur waar de Nederlanders bekend om staan. Ook wordt waargenomen dat mensen in hechte buurten hun gordijnen open laten of geen gordijnen hebben en hun ramen versieren met beelden, vazen en (nep)bloemen.
9. Nederlandse Architectuur: De vele stijlen van het Nederlandse zadeldak
De meeste oudere gebouwen in Amsterdam hebben decoratieve zadeldaken. De grachtenpandgevels zijn er in verschillende stijlen en geven ook inzicht in de geschiedenis van het gebouw. De voorste top van een dak wordt een puntgevel genoemd. De functie ervan was de steilte van het dak, waaronder de goederen werden opgeslagen, te verhullen.
In de loop der tijd werden de gevels versierd met allerlei kuiven, krullen en zelfs wapenschilden. In Amsterdam is het interieur van veel grachtenpanden gemoderniseerd, maar de topgevels zijn nog steeds intact. De uitstekende haken (hijsbalken) worden gebruikt om voorwerpen (zoals meubels en apparaten) door ramen te verplaatsen, aangezien trappen vrij smal zijn. De meeste topgevels zijn ontworpen in 17 C.E barokstijl.
10. Nederlandse Architectuur: De Waterbrug van het Veluwemeer Aquaduct
De Veluwemeer Aquaduct Waterbrug in Nederland is een uniek ontwerp van transport-architectuur dat van bovenaf gezien een optische illusie lijkt. In werkelijkheid loopt de weg vijfentwintig meter onder drie meter water door voordat hij aan de andere kant weer tevoorschijn komt.
Dit unieke ontwerp zorgt niet alleen voor een constante doorstroming van het wegverkeer, maar laat ook boten en kleine schepen toe om over het water te varen. De brug werd in 2005 in gebruik genomen bij de stad Harderwijk.